کدکم دندانپزشکی، رشته‌ای از دندانپزشکی و کاشت پروتز دندانی است که از نرم‌افزار برای بهبود طراحی و خلق ترمیمهای دندانی به خصوص پروتزهای شامل تاج، پوشش تاجها، روکش‌ها، پرکردن، بریج‌های ثابت، کاشت دندان‌های ترمیمی، دندان مصنوعی (ثابت یا متحرک) و لوازم ارتودنسی استفاده می‌شود.
کد کم در تکمیل تکنولوژی‌های پیشین و با هدف افزایش سرعت طراحی و تولید مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حقیقت، این سیستم باعث افزایش راحتی و سادگی روند طراحی، ایجاد و همینطور ساخت ترمیم‌ها و لوازمی می‌شود که در غیر این صورت تولید آنها غیرممکن خواهد بود.
اگر چه امروزه با سیستم‌های کد کم ممکن است زمان دندانپزشک درگیر و هزینه‌ها تقریبا دو برابر روش سنتی افزایش یابند، اما باید توجه داشت که این سیستم یکی از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های لابراتواری بشمار می‌رود. در CAD/CAM دندانپزشکی از میلینگ دندانسازی CNC و یا پرینترهای سه بعدی برای تولید نمونه‌های فیزیکی از مدل‌های 3D استفاده می‌شود.
.
تاریخچه
هر چند که کد کم دندانپزشکی در اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰ مورد استفاده قرار گرفت ولی تلاش‌های اولیه با مشکلاتی همچون صرف زمان زیاد برای تولید محصولی قابل قبول همراه شد. این ناکارآمدی مانع استفاده آن در مطب‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی شد و به لابراتوراهای دندانسازی محدود گردید. با بهبود تکنیک‌های جانبی، نرم‌افزار و مواد اولیه، استفاده از کد کم رومیزی در مطب دندانپزشکان و جراحان به صورت بهینه افزایش یافت.
تفاوت کدکم با دندانسازی سنتی
یکی از تفاوت‌های دندانسازی CAD/CAM با نوع سنتی آن، در پیوند و یا اتصال پروتزها در مدت یک روز است. در روش سنتی، پروتزهایی مانند تاجها به طور موقت هفته‌ها در لابراتوارهای دندانسازی نگهداری می‌شدند تا در زمان مناسب محصول ترمیمی تولید شود. بیمار در آن زمان برای برداشتن نمونه‌ی موقت و قرار دادن تاج‌های ساخته شده توسط لابراتوار به محل مراجعه می‌کرد.
به کمک یک سیستم CAD/CAM، دندانپزشک قادر است تمام آراستگی‌ها و موارد لازم را در مدت زمان یک ساعت به پایان برساند. البته اتصال روکش‌های ترمیمی CAD/CAM بسیار با دقت انجام می‌شود. زیرا با توجه به اینکه پیوند مینای دندان بسیار موثرتر از عاج‌های زیرین است، بنابراین باید مراقب بود لایه مینا حذف نشود.
فرآیند
به طور معمول، ترمیمهای دندانی CAD/CAM از بلوک‌های جامد سرامیکی یا رزین کامپوزیتی که تقریبا به جنس پایه دندان نزدیک است، تراشیده می‌شود. آلیاژهای فلزی نیز می‌توانند به صورت دیجیتالی تراشیده و تولید شوند.
پس از آنکه دندان‌های فاسد شده یا شکسته توسط دندانپزشک تصحیح شدند، از دندان آماده و اطراف آن، تصویر (اسکن) تهیه می‌شود. این تصویر که به اصطلاح چاپ دیجیتال نام دارد، اطلاعات را به کامپیوتر انتقال می‌دهد. سپس نرم‌افزار اختصاصی، نواحی جا افتاده را برای تهیه ترمیم مجازی جایگزین می‌نماید. این روند را مهندسی معکوس (Reverse Engineering) می‌نامند. نرم‌افزار این اطلاعات مجازی را به دستگاه میلینگ ارسال می‌نماید که در آن، قسمت جایگزین از بلوک جامد سرامیکی یا رزین کامپوزیتی تراشیده می‌شود. رنگ‌آمیزی و لعاب دادن به سطوح تاجها و بریج‌های سرامیکی تراشیده شده اضافه می‌شوند تا به اصطلاح ظاهر تک رنگ (مونوکروماتیک) محصول تصحیح شود. در نهایت دندان ترمیمی در دهان بیمار تنظیم شده و در محل چسبانده می‌شود.
همانطور که در زمینه‌های دیگر، پرینتر سه بعدی برای اولین بار CAD/CAM دندانپزشکی را به عنوان دستگاهی در لابراتوارهای دندانسازی معرفی نمود اما امروزه استفاده از آنها در حال گسترش است. به علاوه حتی اگر هنوز نوع رومیزی آنها شایع نباشد اما محبوبیت آن روز به روز افزایش یافته و کاربران بسیاری از آن استفاده می‌کنند. به عنوان مثال شرکت Formlabs نمونه‌ی بسیار عالی از پرینتر سه بعدی را با نام form 2 ساخته که مورد توجه بسیاری از متخصصین دندانسازی و لابراتواری در سرار دنیا قرار گرفته است.
نمونه های پرینت شده توسط پرینتر سه بعدی Formlabs
تکنولوژی‌های CAD/CAM در دندانپزشکی اساسا توسط ارتودنتیست‌ها استفاده می‌شد ولی نرم‌افزارهای پیشرفته‌ی جدید به هر دو تخصص ارتودنسی و کاشت ایمپلنت اجازه می‌دهد تا از گزینه‌های سفارشی پیشرفته نهایت بهره را ببرند. مفهوم جدید نرم‌افزار ایمپلنتولوژی تعبیه شده، متخصص را قادر می‌سازد تا کاشت ایمپلنت‌ها را برنامه‌ریزی نموده و با استفاده از یک راهنمای جراحی پروسه‌ی خود را پیش ببرد. ترکیب نرم‌افزار CAD/CAM با تصاویر سه بعدی از سیستم‌های تصویربرداری سه بعدی، به معنی ایمنی بیشتر در برابر هر نوع اشتباه در جراحی است.
نقایص سیستم کد کم
پروسه‌ی کد کم به عنوان سیستم ساخته شده‌ی جایگزین، دارای نقایص ظریفی می‌باشد. این سیستم برای ایجاد ظاهری طبیعی‌تر، برخلاف دندانسازی دستی لایه‌ای پرسلن که چندین لایه‌ی رنگی دارند، بیشتر به رنگ‌آمیزی سطحی تکیه می‌کند. بسته به سلیقه‌ی دنداپزشک یا تکنسین، به ترمیمهای CAD/CAM برای ظاهر طبیعی‌تر می‌توان لایه‌ای عمیق‌تر اضافه نمود. با این حال، ترمیمهای سنتی نیز در ظرافت متفاوت هستند.
در برخی از روش‌های لایه‌گذاری دستی تاجها و بریج‌ها، پرسلن فلدسپاتیک به اکسید آلومینیوم شیشه‌ی تصفیه شده (آلومینا) یا اکسید زیرکونیوم (زیرکونیا) تبدیل شده و یک تاج یا بریج بسیار قوی، ظریف و بدون فلز را تولید می‌نماید. در سایر دندانسازی‌های سنتی، این پرسلن بر روی یک ساختار پایه فلزی لایه‌گذاری شده و اغلب شفافیت رنگ ، روشنایی مات و خطوط تیره اکسید (خط سیاهی در مرز خط لثه) را نشان می‌دهد. از آنجایی که این پایه‌های فلزی تیره با ظاهر طبیعی مطابقت ندارند، به طور معمول ترمیمهای بدون فلز مورد پسند بیمار خواهند بود.
برای هر تکنیک ترمیمی نیز عکس‌العمل‌های متفاوت پزشکی وجود دارد. اگر ماده‌ی ترمیمی CAD/CAM زیرکونیا باشد، ترمیم Radio-Opaque خواهد شد همانطور که ترمیمهای فلزی، اشعه‌ی ایکس را بلاک می‌کنند. تنها آلومینا، لیتیوم دیسیلیک و برخی کامپوزیت‌های رزینی Radio-lucent هستند که به دندانپزشک اجازه می‌دهد تا پوسیدگی احتمالی را ردیابی کند. زیرکونیا، چینی و فلز، طلای سنتی و تمام تاج‌های فلزی اشعه ایکس را مسدود کرده و امکان ارزیابی در طول زمان را غیرممکن می‌سازند.
در نهایت، دقت ترمیم با استفاده از تکنولوژی CAD/CAM به همان اندازه‌ی دیگر روش‌های ساخت دندان سازگاری ندارد. تاجها و بریج‌ها به جاذب بسیار دقیقی بر روی ریشه‌ها و پایه‌ها نیازمند هستند. اسکن و محاسبات ریاضی سطح توپوگرافی ریشه، دارای دقت محدودی است، دقتی که در دستگاه‌های میلینگ هم مشاهده می‌شود. دقت دستگاه در CAD/CAM از کاربری به کاربر دیگر متفاوت خواهد بود. این نکته را باید در نظر گرفت که برخی از سیستم‌ها برای دستیابی به بالاترین دقت و استاندارد طراحی شده و بعضی کاربران حرفه‌ای تر هستند. استانداردهای اخیر به دقتی کمتر از ۱۰ میکرومتر نیاز دارند. این بدین معنی است که انحراف باید کمتر از ۰/۰۱ میلی‌متر باشد. پیشرفت‌های اخیر نشان داده که تولیدکنندگان سیستم‌های CAD/CAM در حال نزدیک شدن به دقت مورد نظر هستند. شرکت Roland با تولید دستگاه ۵ محوره خود با نام DWX-52DC توانسته است تاثیر شگرفی در تولید پروتزهای دندانی با دقت بسیار بالا داشته باشد
